Nhu Mai Vo
1/ NHỚ THƯƠNG MÙI KHÓI
(Tản văn Hương Cỏ)
Trên đường đi làm về, ghé vào quán nhỏ nghỉ chân, bỗng gặp lại hình ảnh quen thuộc: gian bếp cũ của mẹ. Lúc ấy, tôi nhớ mùi khói bếp, nhớ vị cay nồng se se nơi đáy mắt. Mùi khói bếp mang bao kỉ niệm của tuổi thơ tôi về chốn xưa cũ nào?
Ngày còn nhỏ, trời chưa hửng sáng, sương còn đọng trên cành. Tôi thấy mẹ phong phanh trong bộ đồ bà ba cũ cặm cụi, hì hục thổi phì phò cho ngọn lửa bừng lên. Lúc đầu, chỉ là một đốm xanh nhỏ xíu, trong phút chốc len lỏi qua màn khói trắng ánh lên bếp lửa hồng. Bỗng dưng căn nhà ấm hẳn lên.
Nhớ lắm những ngày hè oi bức, nghe trong khói vị thơm nồng từ nồi cơm mẹ nấu. Khói bay choàng lên mái nhà tranh, lan tỏa qua con đường làng. Khói khiến lòng người phải ngất ngây. Mẹ mang cả niềm phấn khởi cho ngôi nhà qua làn khói bếp. Bên ánh lửa hồng, chị em tôi quây quần nhau mong chờ mẻ ngô rang của mẹ. Tiếng nổ tanh tách, lúc vang lúc trầm thật êm tai. Chúng tôi hồi hộp chờ mẻ ngô nở bung dưới đôi bàn tay khéo léo, tỉ mĩ của mẹ. Bỏng ngô chưa kịp nguội, chị em tôi tranh nhau ăn ngon lành không dành phần cho mẹ. Me cười, nụ cười ẩn chứa bao niềm hạnh phúc.
Thích nhất được ngồi cùng với mẹ mong mỏi mấy củ khoai lang vùi trong đống tro nóng hổi. Ban đầu, mùi thơm của khoai chín theo làn khói qua mấy khe hở bay vút lên trời cao. Mùi thơm ấy theo khói càng lúc càng đậm càng nồng kích thích vị giác một cách khó tả. Mấy củ khoai nướng lấy từ tro ra, vỏ trông xấu xí, đen ngòm, bẻ ra còn nghi ngút khói được bọn tôi xuýt xoa chia đều nhau ăn ngon lành. Vị bùi bùi, ngọt ngọt hòa lẫn với mùi khói quyện vào kí ức đã theo suốt chặng đường năm tháng tuổi thơ.
Nhớ lắm những ngày đông, gió nghịch mùa hơi lạnh tràn vào căn nhà nhỏ. Cha dậy sớm nhóm bếp đun nước pha trà. Từng lọn khói trắng đục quanh quẩn trong gian bếp qua làn gió nhẹ mang mùi khói bảng lảng lên không trung. Mùi khói đã đã đánh thức cả ngôi nhà, làng xóm. Bên ánh lửa bập bùng mẹ chuẩn bị bữa sáng đơn sơ, đạm bạc. Đôi lúc chỉ là chảo cơm rang mỡ hay nồi cơm trắng với vài con cá khô nướng vội, đĩa rau luộc và chén mắm mặn nhưng chứa đựng biết bao ân tình. Cả gia đình sum họp bên nhau cho một ngày mới bắt đầu. Những bữa cơm ám mùi khói đã tạt vào trí nhớ tôi đến tận bây giờ. Đó là cả một khung trời chứa đựng bao nhiêu là yêu thương, bao nhiêu là hoài niệm.
Thuở bé, mỗi khi đi học về nơi đầu tiên tôi nhìn vào không phải là nhà mà là gian bếp của mẹ. Từ xa đã thấy mùi khói quyện vào trong gió đưa hương thơm nồng tức là mẹ đã đi làm đồng về. Cái mùi khói rơm rạ hòa lẫn với mùi đất sau cơn chiều chạng vạng vấn vít làm thổn thức trái tim đứa con gái mà sau này dù đi đâu xa vẫn nhớ về chốn cũ. Những lúc như thế, tôi thấy nôn nao cả người chỉ muốn chạy thật nhanh để xem chiều hôm nay mẹ nấu cho cả gia đình ăn món gì? Rồi ngồi cạnh mẹ để bà chỉ cách xếp củi vào bếp, thổi lửa, nấu cơm.
Gần hai mươi lăm năm lên phố lập nghiệp, tôi vẫn nhớ như in mùi khói quê nhà. Nhớ dáng mẹ, dáng cha ẩn trong làn khói mờ mờ, ảo ảo. Thương lắm và nhớ lắm sợi khói mỏng manh trên mái nhà tranh.
+++++
VỀ HÀ NỘI UỐNG CÀ PHÊ TRỨNG!
(Nguyễn Thị Thu Hồng)
Vào những buổi sáng vương lại chút sương bay lãng đãng, bạn có giống như tôi ngai ngái ngủ mà vẫn lèo lái con ngựa sắt ra một góc quán quen để uống một hớp cà phê và gọi một chỗ ngồi?
Cái chỗ ngồi đó có thể là một cái bàn gỗ mộc đã cũ nhìn ra cửa sổ bé tẹo lơ lửng mấy sợi tơ mành bên dưới lọ vạn thiên thanh. Ánh nắng ban mai luồn qua một cách chật vật trên cái hàng hiên nhỏ lợp ngói ta đã cũ. Gọi cốc cà phê trứng vì đã lâu rồi mới về Hà Nội. Không ai trao bằng cấp hay chứng nhận, nhưng với tôi và những đứa bạn cũng tóc hoa râm muối lẫn tiêu như tôi đều ngầm xác định, với cà phê trứng, Hà Nội mình là nhất.
Thì cũng là cà phê, là trứng gà, là sữa đặc và nước sôi, khéo pha thì không tanh mà béo ngậy, ngọt ngào và khoái khẩu. Nhưng vậy mà không phải vậy. Cái vị cà phê ngon nó ở những thứ rất nhỏ, khó đặt tên nhưng cảm được rất rõ.
Thứ nhất có lẽ là cái tĩnh lặng bình yên của Hà Nội vào buổi sáng, dù là mùa nào, vẫn hơi có chút se lạnh và màn sương nhè nhẹ vây quanh. Cái cảm giác cho mình thích sự nóng hổi của cốc cà phê trứng dầm trong bát nước sôi bốc hơi nghi ngút, vị ngọt đậm, beo béo của lòng đỏ trứng gà quyện vào sữa đặc hòa với hương cà phê sanh sánh sẽ là sự tận hưởng hoàn toàn. Và trong cái lúc hồn mình ngây ngô với cà phê mình sẽ không phải giật mình với tiếng còi xe hay tiếng mấy ca sĩ trẻ gào lên như ở những thành phố khác. Hà Nội buổi sáng trầm tĩnh hơn để nghe tiếng lá sấu rơi trên mặt đường xa xa.
Thứ hai có lẽ vì Hà Nội không vội được đâu! Chủ quán Hà Nội vẫn thèm buôn bán nhưng cũng thèm sự nhẩn nha, từ tốn. Khách mà giục giã gấp gáp sẽ bị nhìn bằng ánh mắt không dễ chịu lắm mà nhất định là vẫn không vội nhé! Mà cà phê lại hợp với cái kiểu chậm rãi thư thả đó. Nó phải đủ ngấm, đủ nóng, đủ tinh tế và cầu kỳ để trứng lên bọt mà hết mùi tanh và không lẫn tí vỏ trứng nào đi du lịch trong cốc cà phê ngạt ngào ấy.
Và đấy… Sau khoảng thời gian gõ tay trên mặt bàn đủ lâu, ông chủ quán nhẹ nhàng đặt trước mặt tôi một cốc cà phê trứng đúng chuẩn Hà Nội. Cốc cà phê phủ đầy lớp bọt trắng đục nồng nàn hương thơm. Chỉ cần một ngụm vừa vặn mang đầy ngụ ý, tôi đã nhận được sự thú vị ngay lần chạm đầu tiên. Giờ thì hãy tập trung thưởng thức trước khi nó nguội… Bởi lẽ, cà phê trứng cũng ít nhiều đỏng đảnh giống một cô bồ đẹp mà đa tình. Rất dễ bỏ đi dù mình còn luyến tiếc!
Nhân nói về sự đỏng đảnh khó chiều, cà phê trứng là số một trong làng thức uống bình dân. Không phức tạp như các loại cà phê pha rượu hoặc bơ của tây, tàu. Nó là của Việt Nam và chắc chắn xuất phát từ Hà Nội. Một thức uống buổi sáng đủ thơm ngọt béo.
Một buổi sáng hơi nhiều hương vị cùng tôi để gọi một chỗ ngồi mà ngắm Hà Nội đang thức dậy. Đường phố bắt đầu tấp nập những dòng người xe xuôi ngược. Từ góc nhỏ tôi ngồi nơi phố cổ liêu xiêu nắng thơm nồng vị cà phê. Góc nhỏ đó sẽ trở thành một nỗi nhớ khôn nguôi khi ta rời xa Hà Nội. Để lúc nào đó ở nơi xa, cơn thèm cà phê trứng nổi lên mà ta không thể tìm đâu cái hương vị quen thuộc ấy.
Cái vị cà phê sánh quyện trong làn gió lạnh hiu hiu của một buổi sáng mờ sương nơi góc phố. Nỗi nhớ Hà Nội lại cồn cào để chúng ta vội vã trở về rồi vội vã ra đi… Bao giờ cũng còn chút bâng khuâng hối tiếc vì chưa qua được con phố đó, đoạn đường kia. Khi rời xa Hà Nội dường như ta đã đánh mất thứ gì đó rất quý giá mà ta không thể tìm được ở bất cứ đâu…
Ngày mai này xa Hà Nội, có ai gọi tôi để uống cà phê trứng không? Tôi đang chờ nhé!
++++++
TIẾNG ĐÊM
(Tản văn: Ngô Văn Cư)
Một thói quen khó bỏ mỗi tối, là khi đã lên giường tôi vẫn mở chiếc radio nhỏ để ru giấc ngủ. Trong không gian tĩnh lặng, tôi chầm chậm lắng nghe những giải bày biến động dâu bể cuộc đời; những xao động của thế giới tâm hồn; những rủ rỉ rù rì của câu chuyện thường nhật; những âm thanh dịu ngọt của tiếng nhạc, lời ca… có khi chỉ là tiếng của con vật ăn đêm nào đó thảng thốt kêu. Tôi gộp tất cả âm thanh ấy vào một tiếng gọi chung là tiếng đêm. Những tiếng đêm ấy, nếu tách bạch ra thì sẽ có tiếng nói riêng, có hình hài và gợi cho mỗi người một suy nghĩ, tâm trạng riêng về cuộc sống, về gia đình.
Tiếng đêm trong chương trình thời sự gợi nhớ những ngày đất nước còn chiến tranh. Đêm không yên bình. Tiếng súng như tiếng gõ búa của thần chết mang chết chóc, tang thương gieo rắc khắp nơi. Nhưng bao người cha, người chồng vẫn gối đầu trên ba lô vượt qua những bất hạnh ập xuống để giữ gìn mảnh đất thiêng liêng của cha ông. Những thân phận con người thật nhỏ nhoi; luôn bị quăng quật, vùi dập. Nhiều căn nhà vắng vẻ đi qua những sáng nắng, chiều mưa, đêm trở gió với hình ảnh người đàn bà tựa cửa chờ mong, mắt vời vợi nhìn ra đường làng hun hút ngóng tin chồng mải miết hành quân… Mỗi khi nghe tiếng đêm thời sự thì hình ảnh ấy như cuốn phim chiếu chậm cho ta yêu quý hơn mỗi giây phút hòa bình.
Tiếng đêm trong chương trình đọc truyện, đọc thơ, ca nhạc lại gợi nhớ gợi thương dáng mẹ tảo tần lo từng bữa cơm nghèo độn đầy khoai sắn. Phần độn dành cho mình, cơm trắng để phần con. Mẹ nhường cả dĩa cá đồng kho mặn, bát canh tập tàng cho con ngon miệng. Mẹ trao con lời ru có cánh cò chao nghiêng trên cánh đồng trắng mùa nước lớn để lòng con dội lên tiếng sóng vỗ dập dềnh trên biển nước mênh mông. Những chiều tôi thấy mẹ ngồi bên cửa sổ trầm tư, nào biết mẹ mông lung mơ về chân trời lạ; hay da diết nhớ ngày ba chưa nhập ngũ; hay mong con không phải là cánh chim lạc lối trên con đường vạn dặm. Đêm như dài hơn, thăm thẳm hơn để gió theo mùa hun hút thổi, cho hương đêm nhẹ nhàng ru tôi vào giấc ngủ. Ôi, tiếng đêm đã thành tiếng lòng cho tôi đếm được những sợi tóc mẹ bạc dần và tóc tôi thêm xanh.
Những đêm khó ngủ, tiếng đêm là tiếng côn trùng rỉ rả, nghèn nghẹn, day dức gợi nhớ những chân ruộng vừa gặt trơ gốc rạ tươi rói; nhớ lũ trẻ vô tư chơi những trò chơi dân gian muôn thuở; nhớ đàn bò đủng đỉnh tìm cỏ non và cánh cò điểm trắng vào màu núi non xanh ngắt vợi xa. Tôi nhớ quay quắt những ngày lặn lội mưu sinh mà thương bóng mẹ nhòa vào bóng hoàng hôn ngấp nghé sau đồi. Tôi nhớ da diết bóng hình cô hàng xóm thân quen từ nhỏ mà ngại ngùng e ấp khi đến tuổi dậy thì. Tôi tìm ở đâu cho thấy lời tỏ tình vụng dại đầu tiên với người xưa cũ ấy! Chợt thấy hạnh phúc đôi khi là điều xa xỉ mà suốt đời vẫn phải vương mang.
Đêm nhẹ nhàng ru tôi vào giấc ngủ bằng tiếng đêm miên man, nhè nhẹ, lao xao mà day dức. Mỗi khi tôi giật mình tỉnh giấc thì tiếng đêm lại dịu dàng ru bằng những hình ảnh thân quen. Tôi yên bình trong tiếng đêm gọi ký ức về với mái ấm gia đình, nhỏ thôi, nhưng vô cùng hạnh phúc.
+++++++++++++++
CÁNH ĐỒNG LÀNG
(Tản văn Võ Thị Thu Hằng)
Quê hương! Sẽ chẳng có một một định nghĩa nào có thể diễn tả hết.
Quê hương, nơi đó có cánh đồng làng với biết bao kỷ niệm ấu thơ. nơi trái tim chưa bao giờ vơi đi nỗi nhớ.
“Tôi yêu quê tôi, xanh xanh lũy tre
Quê hương tuổi thơ đi qua đời tôi
Đường làng quanh co, sông thu êm đềm
Thả diều đá bóng, nắng cháy giữa đồng.”
Giai điệu bài hát “Quê Hương Tuổi Thơ Tôi” vang lên trong tôi khi chiều nay ngang qua cánh đồng xưa, ký ức của tuổi thơ lại ùa về.
Tuổi thơ tôi men theo hành trình của bốn mùa xuân hạ thu đông. Men theo lối mòn hai bờ cỏ may, theo những luống cày, theo những mùa vụ mà dần khôn lớn.
Cánh đồng tuổi thơ là nơi nối tiếp nhau biết bao mùa gặt với thóc lúa bộn bề. Những sợi rơm vàng thơm qua bao mùa giông bão quấn quýt vào nhau mà thành mái nhà che mưa che nắng, mà thành cây rơm ấm bếp lửa thơm lừng cơm mới, mộc mạc đơn sơ đã nuôi tôi trưởng thành.
Gặt lúa xong cũng là thời điểm gió mùa ngang qua. Cánh đồng làng vui như ngày hội. Mùa săn chuột bắt đầu. Những con chuột béo núc ních chạy chút chít náu chân rạ, những con trê con chạch vùi sâu trong bùn, dưới rãnh cày săm sắp nước trốn mắt lũ trẻ chúng tôi.
Đó là mùi khoai nướng xua đi cái lạnh. Là rổ rau má già, rổ rau tập tàng và thơm lừng mùi lá khúc… Những thứ đó luôn đi cùng chúng tôi qua đợt gió mùa.
Khi lúa trên ruộng xanh mướt và trổ đòng đòng cũng là lúc lũ cua đồng nhiều nhất và béo nhất. Cua đồng sống trong hang, đi dọc bờ ruộng, chỉ cần tìm những lỗ nhỏ bằng cổ tay có màu đất mới, gọi là “mà cua” là thế nào cũng có chú cua đang nằm trong đó. Những con cua đực to đùng hoặc những con cua cái đang nuôi con trong yếm dưới bụng rất dữ, đôi càng của chúng là vũ khí sắc bén, đứa nào trong chúng tôi cũng bị cua cắp chảy máu tay.
Mùa chuẩn bị đất gieo trồng là mùa tôi và bạn bè thích thú chạy theo luống cày, luống bừa để bắt những con cá bị sặc nước trồi lên mặt bùn.
Khi thóc lúa đầy bồ thì tôm cá trên đồng cũng béo mũm. Chúng tôi kéo nhau đi tìm những vũng nước đọng để bắt cá rô phơi bụng lấp loáng. Rồi tiếng những chú ếch phồng bụng uôm uôm, những chú tôm cong mình búng tanh tách tạo lên những âm thanh vui nhộn.
Cánh đồng mênh mông, mùa màng nối vụ với bao đổi thay. Cánh đồng làng đã trải ra và viết nên bao nhiêu trang sách đời. Tôi lớn lên theo mùa lại mùa, theo những cánh chuồn chuồn mang tuổi thơ trong veo, theo những cánh diều và theo vầng trăng tròn khuyết…
Hôm nay, đường nhựa thênh thang dẫn mọi bước chân vào làng. Cũng ngang dọc như bàn cờ, cũng vỉa hè lát gạch khang trang. Cuộc sống của người dân quê tôi đã khác xưa. Làng không còn ai đói nghèo, những ngôi nhà cấp bốn lụp xụp ngày nào đã thay bằng những ngôi nhà cao tầng khang trang.
Cánh đồng làng ơi, xin dừng lạ lẫm khi ta trở về. Đường làng dù có rộng mở khang trang, nhà xây cao ngất xin cũng đừng bao giờ che lấp ân tình.
Sóng sánh mời nhau ly nước chè xanh trong đong đầy kỉ niệm. Ngây ngất bên bạn bè là những câu chuyện từ ngày xửa ngày xưa. Ánh mắt nụ cười, tiếng chào hãy chầm chậm lại. Đừng vội vã lướt qua để chưa kịp nhận ra nhau đã bỏ lại sau lưng ngẩn ngơ nỗi nhớ.
Tuổi thơ xưa háo hức ngày đi xa nay bịn rịn con đường trở lại. Cánh đồng làng bao đời ân nghĩa thủy chung khiến ta dù đã lớn rồi mà vẫn như trẻ thơ.
Xa quê hương như cánh chim bay lạc, nay trở về nghe mằn mặn trên môi. Quê hương ơi, dù bàn chân có đi khắp bốn phương trời vẫn rưng rưng như chưa từng ly biệt.
Cánh đồng làng khúc hát nặng nghĩa nặng tình.
++++
MÙA XOÀI CHÍN
(Tản văn Lương Mỹ Hạnh)
Khi cái nắng hè gay gắt trải rộng khắp thung lũng, phả cái nóng hầm hập, giục trái xoài, trái mít, trái chuối… già dần trên cây, cũng là lúc mùa xoài chín đã bắt đầu.
Tháng sáu vắt sang tháng bảy, nhiều loại quả chín, nhưng quê tôi thời điểm đó chẳng có loại quả nào nhiều bằng xoài. Xoài lớn, xoài bé, xoài vỏ xanh, vỏ vàng, quả tròn, quả dẹt cứ gọi là bày la liệt ở chợ và hai bên lề quốc lộ. Mùa xoài về, gợi lại trong tôi thật nhiều kỷ niệm của một thời thơ ấu bên cha mẹ, bạn bè.
Tháng sáu oi ả nóng, rồi những cơn mưa bất chợt ngang qua ghé thăm cây trái.
Trong vườn, trên nương đồi mùi hương của các loại quả chín theo về từ cơn mưa dường như đã vấn vít. Tôi nghe thấy bước chân mùa xôn xao trong từng đôi quang gánh của mẹ, của chị vội kịp phiên chợ xa.
Xoài bén duyên với đất cằn quê tôi từ bao giờ chẳng rõ, dường như nó cũng dễ tính, dễ sống, và kiên cường bền bỉ thích nghi dần với khí hậu khắc nghiệt. Chỗ nào có thể mọc được là nó mọc, kẽ đá, bờ ao, lưng đồi, sườn dốc…Ai đó vừa ăn xong trái chín vứt vội vài hạt vào vệ đường, ven đồi, ven suối vậy là xoài nảy mầm, rồi lớn dần thành cây. Nó cũng chẳng cần ai nâng niu, chăm sóc cứ đến mùa là ra hoa, đậu quả, rồi dâng đời chút hương vị của riêng mình.
Xoài có nhiều loại, loại quả to thịt nhiều, hạt bé người dân quê tôi thường lựa chọn trồng ở vườn nhà. Loại quả bé hơn cùi mỏng hạt to, dù cũng là họ nhà xoài nhưng gọi là quả muỗm, quả muỗm nhỏ hơn quả xoài, dài gần bằng chuôi dao. Còn một loại quả thú vị khác nữa cùng họ nhà xoài là quả mắc trai, có nơi gọi là quả thanh trà. Quả mắc trai tròn vo, to bằng ngón chân cái, vỏ vàng hươm, khi chín có mùi thơm dịu, ăn ngọt mát. Trẻ con thường dùng móng tay cấu đầu quả rồi mút.
Cánh nhà tôi chừng vài chục mét là cái sân kho của lương thực. Ở góc sân kho có một cây mắc trai cổ thụ năm nào cũng sai quả, đến mùa quả chín, xa xa đã nhìn thấy có đến vài trăm đốm nắng đung đưa sáng trong kẽ lá.
Trẻ con xóm tôi cứ đến mùa mắc trai chín là dắt díu, bồng bế nhau từng tốp chờ nhặt quả rụng dưới gốc cây. Chúng háo hức hệt như đợi quà mẹ đi chợ về. Chợt một cơn gió ghé qua rung nhẹ cành, quả đã chín vàng trên cây chỉ đợi có vậy rụng bộp, bộp…
Bọn trẻ con lao nhao túa ra tranh nhau xí phần, rồi cãi nhau inh ỏi.
Trong đám trẻ con ngày ấy, có cái Bua lúc nào cũng chậm chân nhất, cái Bua có bộ tóc cháy nắng, nom như túm râu ngô vắt trên cái cổ gầy nhẳng đen đúa. Tấm thân còm nhom của nó còn phải thường xuyên địu theo một đứa em nặng trĩu sau lưng.
Bọn trẻ con chẳng để ý gì đến chị em cái Bua, tranh nhau nhặt những trái mắc trai chín mọng, thơm lừng, xếp vào từng đống của riêng mình. Khi những đợt quả chín đã trút hết xuống, chúng mới ăn, ăn chán chúng cởi áo ra bỏ những quả mắc trai vàng ươm vào túm lại mang về. Chúng vứt lại những quả không ngon nằm lăn lóc trên sân. Cái Bua lúc đó mới có cơ hội lượm lại những trái mắc trai đã dập nát, phủi vội bụi bám rồi đưa trái mắc trai ra sau lưng cho đứa em mút chút nước ngọt còn sót lại.
Sáng muộn hôm sau, khi những tốp trẻ con đến gốc cây nhặt quả, chúng đã thấy cái Bua đang bỏ những quả mắc trai thơm lừng vào rổ bê về. Thì ra cái Bua tranh thủ lúc em nó ngủ, dậy sớm hơn thường ngày ra gốc cây nhặt quả rụng. Lúc đó bọn nhóc đang ngủ chẳng phải tranh nhau với đứa nào. Sau một đêm, xung quanh gốc cây mắc trai quả rụng nằm la liệt như những quả trứng gà, tha hồ nhặt… Một đứa lớn hơn cả bọn hét lên.
“Con kia, không được tham lam, chia bớt cho bọn tao đi”
Cái Bua lầm lì không nói gì, bỏ lại một nửa non rổ quả rồi đi về.
Từ buổi đó bọn trẻ con xóm tôi đã biết chia nhau thời điểm nhặt quả, tốp nhặt buổi sáng, tốp nhặt buổi chiều, đứa sân trên, đứa sân dưới.
Năm ấy mưa thuận, gió hòa, nhà tôi được mùa xoài, chỉ với năm cây trong vườn mà dễ có đến gần tấn quả. Mẹ tôi phấn khởi ra mặt. Mẹ hy vọng bán được xoài để thêm ít tiền mua gạo, mua sách vở, quần áo cho chị em chúng tôi chuẩn bị năm học mới. Đến mùa xoài chín rộ, tiêu thụ tại chỗ rất khó vì nhà ai cũng có vài cây. Mẹ tính chuyện mang xoài ra thị xã bán. Ngày đó từ huyện lỵ ra thị xã một ngày có mỗi chuyến xe đầu tải đít ca chở khách. Con đường gồ ghề dài hơn 40 km đầy cua gấp và ổ gà, ổ voi, nhưng có đường để đi đã là may mắn lắm rồi.
Những trái xoài đã được hái xuống, xếp thành đống lớn ở góc nhà, nhưng trời cứ mưa tầm tã. Mẹ tôi ruột gan nóng như lửa đốt, hết đi vào lại đi ra than thở:
“Số khó làm chẳng lên giàu
Giặt được cái váy thì mưa ngâu bảy ngày”
Mẹ lo đống xoài chín quá nẫu, bán không ai mua. Mưa tầm tã ba ngày rồi cũng tạnh, nhưng tin xấu lại bay về, đoạn đường ra thị xã có chỗ bị sạt lở, cả tảng đá to rơi xuống chắn gần hết mặt đường, xe ô tô không thể đi qua. Mẹ tôi quyết định gánh xoài vượt hơn 40 km đèo dốc bằng đôi chân trần ra thị xã bán.
Hai mẹ con dậy từ sáng sớm nấu cơm, nắm mang đi. Gánh xoài nặng trĩu trên vai, con đường trước mặt dường như dài hơn. Mẹ luôn động viên tôi “Cố gắng lên con, cứ đi từng tí một, khi nào mệt thì nghỉ, cuối ngày thể nào cũng đến” Có lúc hai mẹ con tôi phải lội qua suối sâu đến gần thắt lưng, quần áo ướt hết, cả bao xoài cũng ướt, đi chừng một tiếng dưới cái nắng hè gay gắt quần áo nhanh chóng khô cong, và cũng ngay sau đó chiếc áo lại ướt đẫm mồ hôi.
Đi được khoảng gần nửa đường mẹ con tôi dừng lại một gốc cây to ven đường có bóng mát, mở cơm nắm ra ăn. Vai mẹ đã tấy đỏ và đôi bàn chân đã hơi nhưng nhức, ăn cơm xong, mẹ đi tìm quanh đó ít lá ngải cứu mọc hoang, rồi vò hơi nát ra bóp vai và chân cho hai mẹ con. Nằm nghỉ trưa một lát dưới gốc cây, tôi và mẹ dậy tiếp tục gồng gánh tiến về phía thị xã.
Trước mặt hai mẹ con tôi là dốc Cao Pha dài10km, quanh co hiểm trở với nhiều đoạn cua tay áo và nhiều chỗ sạt lở. Dốc Cao Pha là thử thách thực sự với hai mẹ con tôi. Gánh xoài đè nặng trên vai nghiến vào làn da đau xé, mắt hoa lên vì nắng nóng. Đôi chân chỉ trực khụy xuống, không muốn bước thêm một bước nào nữa. Lúc đó tôi chỉ muốn vứt gánh xoài ngay cho nhẹ nợ, nhưng nhìn thấy gánh xoài của mẹ còn nặng hơn mình, lại cố gắng…
Xẩm tối mẹ con tôi cũng tới được thị xã, mẹ tôi bán vội hai gánh xoài cho nhà mua buôn hoa quả đầu chợ, chẳng biết họ có ép giá hay không, nhưng mẹ hỏi mấy hàng thì họ đều mua cùng một giá đó. Cầm chút tiền lẻ trên tay mà mắt mẹ rớm lệ, số tiền nhỏ nhoi đó chẳng mua nổi một bộ quần áo mới cho tôi, chứ đừng mong toan tính thêm những việc khác.
Tìm lối thoát cho quả xoài, mẹ tôi đã không chịu bỏ cuộc, niềm tin ngây thơ, ý chí và cả sự bảo thủ của mẹ, liệu có đáng? Nhưng cuộc sống luôn là vậy, thành công hay thất bại không quan trọng bằng bài học nó để lại.
Mùa xoài năm ấy, mẹ ngước nhìn lên cây thở dài, rồi lẩm bẩm một mình”Xoài năm nay sai quá, mà chẳng đứa nào chịu hái xuống ăn, mấy hôm nữa rụng trẻ con nhặt được quả nào thì nhặt, còn đâu biếu lũ chim” Rồi mẹ đột ngột theo gió về trời, mấy cây xoài vườn nhà tôi buồn quên ra quả.
Cho dù cuộc sống có nhiều đổi thay, thì quả xoài quê tôi vẫn thế, năm được mùa mất giá, năm được giá mất mùa. Tháng sáu, tháng bảy về xoài lại hiện diện trong từng gia đình với nhiều hình dáng, màu sắc, hương vị khác nhau, tùy vào sở thích mỗi người. Trẻ con trong bản vẫn luôn chờ đợi những trái muỗm, trái mắc trai ngọt lịm, miễn phí mà cây hào phóng trao tặng.
Năm nay xoài được mùa, lũ chim lại ríu rít tìm về đậu kín những cành xoài đợi quả chín. Ngoài vườn có tiếng lộp bộp…hình như xoài rụng.
++++
VỀ VỚI QUÊ HƯƠNG
(Trần Văn Đức Thuận)
Hai tiếng “quê hương” luôn vẹn nguyên trong trái tim mỗi người. Đó không chỉ là nơi ta sinh ra mà còn là miền ký ức dịu dàng, chốn đi về của tâm hồn sau những tháng năm bôn ba. Dù cuộc sống có đưa ta đến đâu, trong sâu thẳm lòng mình, ta vẫn nhớ về góc nhỏ bình yên, nơi từng cơn gió, con đường, mái nhà đều thân thuộc đến nao lòng.
Nơi ấy không chỉ là một địa danh, mà là cả một trời thương nhớ. Mái tranh đơn sơ, cánh đồng lúa trĩu hạt, dòng sông hiền hòa ôm ấp xóm làng. Nhớ lắm con đường quen thuộc, nơi dấu chân tuổi thơ in hằn theo năm tháng. Những chiều tà, mẹ ngồi bên hiên nhà vá áo, cha lom khom sửa lại chiếc lưới cũ sau một ngày dài.
Trở về, để nghe tiếng chuông chùa ngân vang, lòng chợt nhẹ nhàng tìm lại chính mình. Dòng sông vẫn lững lờ trôi, chở nặng phù sa nuôi dưỡng cánh đồng xanh tốt. Nắng vàng trải nhẹ lên vườn cây trĩu quả, bến nước rợp bóng dừa, tiếng mái chèo khua nhè nhẹ giữa dòng đời yên ả.
Nhưng điều đẹp nhất không chỉ là cảnh sắc, mà chính là nghĩa tình. Người dân quê chân chất, mộc mạc nhưng đầy lòng nhân ái. Bên tách trà ấm, những câu chuyện tưởng chừng đơn sơ lại chứa đựng biết bao yêu thương. Một nụ cười, một ánh mắt thân quen cũng đủ xoa dịu mệt mỏi của những người con xa xứ khi trở về.
Xuân đến, mai vàng khoe sắc rực rỡ, hương lúa mới quyện vào làn gió nhẹ. Xóm làng rộn ràng tiếng cười vui, tiếng đàn hát vang lên giữa buổi giao mùa. Những bàn tay nắm chặt, cùng vun đắp tương lai, cùng xây giấc mơ về ngày mai tươi sáng.
Dẫu có đi xa bao lâu, quê hương vẫn là điểm tựa tinh thần, là chốn bình yên để ta tìm về. Đó không chỉ là mảnh đất chôn nhau cắt rốn, mà còn là nơi lưu giữ những tháng năm đẹp nhất của cuộc đời. Không chỉ hiện hữu trong phong cảnh, mà còn trong từng ký ức, lời ru của mẹ, giọt mồ hôi của cha. Một đời người có thể đi qua bao bến bờ, nhưng chỉ có một nơi duy nhất thuộc về quê hương.
Dù năm tháng có làm phai nhòa tất cả, dù cuộc đời có đưa ta đi bao xa, nơi đây vẫn luôn dang rộng vòng tay chờ đợi. Ở đó, những giá trị thiêng liêng không gì đánh đổi được. Và khi mỏi mệt giữa dòng đời vạn biến, quê nhà chính là chốn để ta trở về, để lòng an nhiên, để biết rằng mình vẫn còn một nơi để yêu thương và trân quý suốt một đời.
